Bài số 125. Bức chân dung chú bé liên lạc trong bài thơ Lượm của Tổ Hữu qua năm khổ thơ đầu

Hướng dẫn

Bài thơ Lượm của Tố Hữu là một trong những bài thơ hay viết về thiếu nhi. Với những dòng thơ giàu chất hoạ, giàu yếu tố tạo hình, giàu nhạc điệu, tác giả đã khắc hoạ thành công hình ảnh Lượm nhỏ nhắn, hồn nhiên, tinh nghịch nhưng cũng rất yêu nước và sẵn sàng góp sức nhỏ bé của mình vào cuộc chiến lớn của dân tộc. Hình ảnh Lượm trong năm khổ thơ đầu đã để lại tình thương, quý mến trong lòng người đọc.

Đọc đoạn thơ, ta tưởng như đang ngắm nhìn bức chân dung người chiến sĩ nhỏ hơn nửa thế kỉ trước:

Ngày Huế đổ máu

…Cháu bé loắt choắt

Cái xắc xinh xinh

…Cháu đi xa gần…

Khổ thơ đầu nhắc lại một kỉ niệm khó quên lần gặp gỡ cuối cùng của nhà thơ với chú đội viên liên lạc, giữa hai chú, cháu trên thành phố Huế thân thương. Đó là những ngày Huế đổ máu, năm 1946, giặc đánh chiếm cố đô Huế, quê mẹ nhà thơ:

. Ngày Huế đổ máu

Chú Hà Nội về

Tình cờ chú cháu

Gặp nhau Hàng Bè.

Đoạn thơ nhắc lại, gợi lại một con người, nơi phố cũ thành xưa, thời gian đã qua nay đã trở thành kỉ niệm, hoài niệm. Sau câu chữ, vần thơ là cảm xúc, là nỗi nhớ thương lắng đọng, rung động nơi sâu kín nhất cõi tâm hồn.

Xem thêm:  Cảm nhận về nhân vật ông Hai trong tác phẩm Làng của Kim Lân - Văn mẫu lớp 9

Tám câu thơ tiếp theo là những nét vẽ đầy ấn tượng về Lượm, chú đội viên liên lạc. Thân hình quá nhỏ bé, gầy gò loắt choắt. Trang phục chính là cái xắc xinh xinh. Chú rất nhanh nhẹn, hiếu động, đáng yêu. Đôi chân thoăn thoắt. Cái đầu nghênh nghênh. Các từ láy: loắt choắt, xinh xinh, thoăn thoắt, nghênh nghênh có giá trị gợi tả đặc sắc, làm hiện lên hình ảnh chú đội viên rất nhỏ bé, nhưng nhanh nhẹn, hồn nhiên thật đáng yêu. Các từ láy đặt cuối câu thơ, liên kết thành hai cặp vấn cách (1 với 3, 2 với 4) tạo nên nhạc điệu, âm điệu, đọc lên nghe rất thú vị:

Chú bé loắt choắt

Cái xắc xinh xinh

Cái chân thoăn thoắt

Cái đầu nghênh nghênh

– Chữ cái được điệp lại 3 lần qua ba nét vẽ: cái xắc, cái chân, cái đầu đã làm cho nét vẽ sắc và khoẻ, giọng thơ trở nên hóm hỉnh, yêu thương.

Lượm ngây thơ và hồn nhiên, tinh nghịch và yêu đời. Dáng điệu cử chỉ của chú thật đáng yêu biết bao: Ca lô đội lệch – mồm huýt sáo sang. Lượm khác nào con chim non cất tiếng hót rộn ràng, tung tăng trong nắng mới, nhảy nhót trên đường vàng. Một so sánh thật đắt:

Như con chim chích

Nhảy trên đường vàng.

Con đường vàng – một hình ảnh sáng giá tượng trưng cho con đường đầy nắng đẹp đi tới tương lai mà cách mạng đã đem đến cho thiếu nhi Việt Nam. Qua ngôn ngữ giàu hình tượng và biểu cảm, Tố Hữu dành cho chú đội viên nhiều trìu mến, trân trọng và yêu thương.

Xem thêm:  Suy nghĩ của em về nhân vật Thạch Sanh

Những dòng thơ cuối đoan, giong điều thơ thay đổi. Từ kể và miêu tả, Tố Hữu chuyển thành đối thoại. Cháu nói với chú niềm vinh dự lớn lao mà cháu được tham dự. Quê hương bị giặc chiếm đóng tàn phá, Lượm vui sướng được trở thành người chiến sĩ nhỏ cùng cha anh đánh giặc. Các từ ngữ như: vui lắm, thích hơn đã biểu lộ một cách hồn nhiên tinh thần yêu nước và nhiệt tình kháng chiến của Lượm.

Cháu đi liên lạc

Vui lắm chú à

Ở đồn Mang Cá

Thích hơn ở nhà!

Quân đội đã trở thành đại gia đình của chú. Cuộc đời người đội viên liên lạc khác nào một cánh chim tung bay trong bão tố? Sao chẳng vui, chẳng thích, chẳng tự hào? Lượm là một trong những hình ảnh tuyệt đẹp của tuổi nhỏ chí cao:

Tuổi nhỏ làm việc nhỏ

Tuỳ theo sức của mình

Đi tham gia kháng chiến

Để gìn giữ hoà bình.

(Thư trung thu – Hồ Chí Minh)

Nụ cười híp mí, và Má đỏ bồ quân là hai nét vẽ làm cho bức chân dung chú bé liên lạc thêm sinh động. Một tâm hồn trẻ trung, phơi phới hồn nhiên. Chú liên lạc đi xa dần sau một tiếng chào “đồng chí nhiều thân thương:

Cháu cười híp mí

Má đỏ bồ quân

Thôi chào đồng chí!

Cháu đi xa dần!

Câu thơ Cháu đi xa dần như một dự báo: phút giã biệt ở phố Hàng Bè Ngày Huế đổ máu cũng là phút vĩnh biệt. Người chú chẳng bao giờ gặp lại người cháu thân thương ấy nữa!.

Xem thêm:  Phân tích nhân vật Phương Định trong truyện ngắn "Những ngôi sao xa xôi" của Lê Minh Khuê

Đoạn thơ trên đây cũng như bài thơ Lượm là một thành công đặc sắc của Tố Hữu viết về gương anh hùng của thiếu nhi Việt Nam trong thời kháng chiến. Một dáng hình dễ mến, một tâm hồn trong sáng, phơi phới yêu đời thật đáng yêu. Với chú liên lạc, lòng yêu nước, nhiệt tình kháng chiến đã trở thành lí tưởng chiến đấu say mê!.

Giàu nhạc điệu và hình ảnh như một khúc đồng dao, bài thơ đem đến cho người đọc bức chân dung của một “chú đồng chí nhỏ” một tượng đài chiến sĩ nhỏ tuổi anh hùng. Tượng đài ấy sáng mãi, đẹp mãi trong lòng mỗi người và trong những trang vàng lịch sử dân tộc…

Theo Yeuvan.com

Topics #bài thơ Lượm #con đường #con người #gia đình #hồ chí minh #kỉ niệm #lí tưởng #lòng yêu nước #Lượm #quê hương #thời gian #tố hữu